Atopowe zapalenie skóry – przyczyny, objawy, leczenie

Źródło atopowego zapalenia skóry (AZS) leży w genach pacjenta. Choroba uważana jest za schorzenie cywilizacyjne, ponieważ dotyka około 1/3 populacji. Najwięcej reakcji organizmu pochodzi bezpośrednio z alergenów dotyczących układu oddechowego lub przewodu pokarmowego. Choroba dotyczy naskórka i skóry właściwej, a charakteryzuje się świądem i zmianami skórnymi. AZS często współwystępuje z innymi chorobami np. alergicznym nieżytem nosa lub alergicznym zapaleniem spojówek. Skoro tak wielu ludzi boryka się z tym problemem, warto przyjrzeć się mu bliżej.

Przyczyny atopowego zapalenia skóry

Lekarze wskazują, że nie da się jednoznacznie określić przyczyny atopowego zapalenia skóry. Przeprowadzone badania ukazują, że największy wpływ mają czynniki genetyczne. Choroba polega na błędnej reakcji immunologicznej na małe dawki alergenów. Defekt związany z chorobą powoduje, że skóra staje się nadmiernie narażona na alergeny. Łatwiej dostają się one do organizmu i sprzyjają rozwojowi choroby. Duże znaczenie w rozwoju choroby odgrywają czynniki środowiskowe, do których zalicza się określone warunki klimatyczne i zanieczyszczone środowisko. W wysokiej temperaturze i podczas zwiększonej potliwości organizmu objawy nasilają się. Ważne jest unikanie różnego rodzaju czynników, które mogą nasilić chorobę. Zalicza się do nich: podrażnienia mechaniczne, alergeny pokarmowe i wziewne, infekcje, drapanie, detergenty. Duże znaczenie w rozwoju choroby ma stres i różnego rodzaju choroby psychiczne. Nasilać objawy choroby mogą także nieodpowiednie ubranie lub stosowanie silnych detergentów do prania. Wpływ na AZS mają także codziennie stosowane kosmetyki i dieta. Odradza się spożywanie dużych ilości cukru i żywności wysoko przetworzonej. Odpowiednio dobrana dieta zapewni sprawne funkcjonowanie układu odpornościowego.

Objawy atopowego zapalenia skóry

W rozpoznawaniu choroby wyróżnia się kryteria większe i mniejsze. Do kryteriów większych zaliczają się świąd skóry (który występuje w każdym przypadku), typowy wygląd i umiejscowienie zmian skórnych, nawrotowy i przewlekły charakter choroby (AZS przebiega z okresami poprawy i zaostrzenia objawów), a także wcześniejsze występowanie choroby u członków rodziny. Więcej cech choroby znaleźć można w kryteriach mniejszych, do których zalicza się: odczyny skórne występujące po kontakcie z alergenem, podwyższone stężenie IgE w surowicy, początek choroby w dzieciństwie, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry, nietolerancja pokarmów, zaostrzenie objawów po okresie intensywnego stresu, problemy ze wzrokiem, suchość skóry.

Jednym z objawów AZS jest też rogowacenie przymieszkowe, czyli obecność grudkowatych zmian przy mieszkach włosowych. Ostra faza atopowego zapalenia skóry może przebiegać z obecnością rumienia, a w trakcie stanu zapalnego dostrzec możemy złuszczanie się naskórka. Objawy tej choroby u dzieci będą polegały na niewielkich zmianach skórnych pojawiających się na powiekach, policzkach lub czole. Zmiany skórne u dorosłych często widoczne są na zgięciach łokci lub kolan. W przypadku zauważenia niepokojących objawów warto udać się do lekarza celem postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

Fazy atopowego zapalenia skóry

Lekarze dzielą stadia tej choroby na 3 podstawowe fazy. Pierwszą z nich jest okres niemowlęcy, który trwa od urodzenia do drugiego roku życia. Objawy obecne w tej fazie to strupki, grudki i zmiany wysiękowe. Włosy dziecka stają się matowe, słabe, łamliwe i cienkie. Zmiany skórne występują zazwyczaj na owłosionej skórze głowy, czole, policzkach. Zaawansowana faza choroby może wywołać zmiany skórne na całym ciele dziecka. U około 50% dzieci zmiany skórne same ustępują po ukończeniu drugiego roku życia. Wystąpienie AZS w wieku niemowlęcym zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju w przyszłości innych chorób, np. astmy oskrzelowej.

Druga faza choroby to okres późno-dziecięcy, który przypada na czas od 3 roku życia do 11 roku życia. Jednym z objawów tej fazy jest powiększenie węzłów chłonnych. Zmiany skórne widoczne są głównie na stopach i rękach. Ostatnia faza to okres młodzieńczy i wieku dojrzałego i rozpoczyna się od 12 roku życia. Ten okres charakteryzują remisje i zaostrzenia, które są naprzemienne. Chorzy na atopowe zapalenie skóry często odczuwają drażliwość, zmęczenie i uporczywy świąd. Ich skóra staje się sucha i szorstka, a także pojawiają się lekko brązowe zgrubienia. Zmiany skórne charakteryzuje symetryczność, a występować mogą na całym ciele.

Diagnostyka choroby

Atopowe zapalenie skóry powinien rozpoznać alergolog lub dermatolog. W niektórych przypadkach choroba może okazać się bardzo trudna do rozpoznania. Lekarz podczas pierwszej wizyty zapyta, czy w rodzinie ktoś chorował na AZS. Na podstawie wywiadu z pacjentem i objawów można rozpoznać tę chorobę. W diagnostyce wyróżnia się większe i mniejsze kryteria diagnostyczne. Do większych kryteriów zaliczamy świąd, typowe umiejscowienie zmian skórnych, obecność tej choroby u członków rodziny i przewlekły i nawrotowy przebieg choroby. Do mniejszych kryteriów zaliczamy przede wszystkim suchość skóry i różnego rodzaju alergie pokarmowe.

Atopowe zapalenie skóry – leczenie

Terapia polega przede wszystkim na naprawieniu uszkodzonego naskórka i zapobieganiu jego ponownemu uszkodzeniu. Wykorzystuje się w tym celu kremy i maści natłuszczające, do których czasem dodaje się preparaty steroidowe. Lekarze zalecają stosowanie leków przeciwzapalnych pimekrolimus i takrolimus. Pomocna w leczeniu jest także fototerapia, czyli leczenie za pomocą promieniowania UVA i UVB. Specjaliści zalecają także leczenie objawowe, które polega na stosowaniu leków przeciwuczuleniowych i kortykosteroidów. Maści takie stosuje się w okresie zaostrzeń objawów. W niektórych przypadkach stosuje się leczenie ogólne za pomocą leków odczulających i przeciwzapalnych podawane doustnie. Aby zapobiec dalszemu rozwojowi choroby, zaleca się uregulowanie proporcji między kwasem omega-3, a omega-6 w organizmie.

Jeśli pacjent zna czynnik uczulający, należy go wyeliminować z diety lub otoczenia. Leczenie atopowego zapalenia skóry to także wybór odpowiednich ubrań, które będą wykonane z przewiewnej bawełny. Zastosowane leczenie zależne jest od nasilenia choroby, a także wieku pacjenta. U dzieci nie stosuje się leczenia ogólnego polegającego na doustnym podaniu leków, a jedynie stosuje się naprawę naskórka. Atopowe zapalenie skóry jest chorobą ciężką do wyleczenia ze względu na nawrotowy charakter. Warto jednak podjąć się leczenia po to, aby ograniczyć rozwój choroby i uniknąć innych groźnych chorób np. astmy.

Leczenie Atopowego Zapalenia Skóry w Klinice OTCO w Warszawie

Zapobieganie powstaniu choroby

Codzienna odpowiednia pielęgnacja skóry może zapobiec rozwojowi choroby i ograniczyć występowanie objawów. Bardzo istotne jest codzienne natłuszczanie i nawilżanie skóry za pomocą specjalistycznych preparatów. Można zażywać kąpiele nawilżające, do których można dodać preparaty medyczne. Kąpiel taka powinna trwać około 10-15 minut, a zalecana temperatura wody to 33-34°C. Preparat dodawany do wody powinien posiadać pH 5,5, które pozwoli zregenerować skórę. Po kąpieli należy delikatnie osuszyć ciało miękkim ręcznikiem. Lekarze podkreślają, że należy unikać pocierania skóry, gdyż może ono uszkodzić naskórek. Nie powinno się stosować soli kąpielowych, aromatyzowanych produktów kosmetycznych i perfumowanych mydeł, ponieważ będą one prowadziły do wysuszenia skóry.

Dobrej jakości kremy nawilżające będą zawierały olej lniany, parafinę, lanolinę i oliwę z oliwek. Współczesny rynek kosmetyczny oferuje wiele kosmetyków odpowiednich dla pacjentów z atopowym zapaleniem skóry, są to tzw. dermokosmetyki. Niektórzy specjaliści podkreślają duże znaczenie suplementów witaminowo-mineralnych we wspomaganiu leczenia. Mogą one pomóc w złagodzeniu świądu i stanu zapalnego. Szczególnie polecane są preparaty z olejem z wiesiołka, olejem rybnym lub witaminą E. Posiadają one właściwości odbudowujące i nawilżające skórę. Suplementy diety przyniosą efekty po dłuższym czasie stosowania, a ich wybór należy skonsultować z lekarzem. Zaleca się prać pościel i ubrania w płatkach mydlanych lub delikatnych płynach i proszkach dla alergików. Uczęszczanie na basen może wysuszyć skórę i nasilić objawy choroby, ponieważ chlor ma silne działanie na naszą skórę. Podczas codziennego sprzątania warto stosować gumowe rękawiczki ochronne, aby zabezpieczyć skórę dłoni przed środkami chemicznymi.