Czym dokładnie jest świerzb?
Jest to schorzenie zakaźne, które wywołują pasożyty w postaci roztoczy. Chorują na niego zarówno ludzie, jak i zwierzęta – konie, psy, koty, ptaki itd. U człowieka świerzb jest spowodowany świerzbowcem ludzkim, a do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z już zakażoną osobą w szczególności w trakcie stosunku seksualnego lub spania w jednym łóżku.
Świerzbowiec ludzki przenika pod naskórek i zaczyna drążyć w skórze tunele, gdzie następnie składa jaja. Po upływie około 2 dni z jaj tych wykluwają się larwy. Po upływie 14 dniach stają się dorosłymi osobnikami. Zazwyczaj w naskórku chorego występuje 10 – 12 dorosłych samic. Objawy choroby powoduje zarówno sam pasożyt w naskórku, jak i odpowiedź układu odpornościowego osoby zakażonej. W przypadku, gdy do zakażenia doszło po raz pierwszy, okres wylęgania się choroby wynosi 3 – 6 tygodni. Kolejne zarażenie staje się objawowe po paru dniach od zakażenia.
Świerzb wyróżnia się nasilonym świądem skóry i obecnością wykwitów skórnych. Najlepiej rozwija się w ciepłych przestrzeniach, takich jak narządy rodne, pośladki i pępek. Choroba ta zwykle dotyczy osób pracujących w dużych skupiskach, a także u dzieci w okresie przedszkolnym lub szkolnym.
Jak często dochodzi do zakażenia świerzbem?
Świerzb to dolegliwość, która występuje powszechnie na całym świecie. Zazwyczaj dotyczy klimatu tropikalnego i subtropikalnego. W uboższym środowisku zazwyczaj zakażeniu ulegają dzieci i młodsze osoby. W obszarach wysoko rozwiniętych schorzenie dotyczy także osoby starsze o obniżonej odporności. Dużą liczbę zachorowań obserwuje się w miejscach o gęstym zaludnieniu, w szczególności u ludzi o niskim statusie ekonomicznym.
Jakie są rodzaje świerzbu?
Świerzb może przybierać kilka postaci, które są uzależnione wiekiem chorego i jego stanem odporności. Wyróżnia się przede wszystkim:
- Świerzb wieku dziecięcego – objawy występują zwykle na podeszwach stóp i dłoni. Mogą wystąpić również na owłosionej skórze głowy.
- Świerzb wieku podeszłego – osoby starsze o obniżonej odporności mogą być narażone na łatwiejsze zakażenie świerzbowcem.
- Świerzb guzkowy – występują charakterystyczne, fioletowe lub brązowo-czerwone guzki. Zmiany zlokalizowane są w okolicy moszny, pośladków i fałdach skóry. Guzki nie posiadają pasożytów, ale powodują silne uczucie świądu. Mogą utrzymywać się przez długi czas, nawet po zakończonym procesie leczenia.
- Świerzb pęcherzowy – dotyczy osób w podeszłym wieku. Na skórze uwidacznia się dużo małych pęcherzyków i nadżerek.
- Świerzb norweski – dotyczy przede wszystkim osób o obniżonej odporności, z zaburzeniami psychicznymi oraz zaniedbanych i obłożnie chorych. Obniżona odporność to idealne środowisko do intensywnego namnażania się pasożyta. Bytowanie świerzbowca w naskórku powoduje rozwój nadmiernego rogowacenia i tworzenie się grubych nawarstwionych łusek oraz wykwitów brodawkujących. Świąd jest słaby, ale zmiany obejmują całą skórę.
Jakie są przyczyny świerzbu?
Świerzb spowodowany jest występującym pod naskórkiem świerzbowcem ludzkim. Aby doszło do zakażenia, potrzebny jest bezpośredni, dłuższy kontakt z osobą chorą. Na zarażenie szczególnie narażone są osoby, które wspólnie mieszkają lub współżyją z chorym. Należy więc unikać pożyczania odzieży od zakażonego, spania pod tą samą pościelą, czy też używania wspólnych naczyń i przedmiotów. Na zakażenie świerzbem w dużym stopniu narażone są dzieci, które podczas wspólnej zabawy z rówieśnikami mogą sobie „przekazać” bakterie. Duży wpływ ma także higiena osobista, o której maluchy często nie mają pojęcia.
Po właściwym zdiagnozowaniu choroby, niezbędne jest wdrożenie leczenia, które dotyczy zarówno chorego, jak i jego najbliższego otoczenia. Świerzbowiec ludzki może funkcjonować bez żywiciela nawet do 72 godzin i znajdować się w kurzu pomieszczeń, gdzie dotychczas przebywał Pacjent.
Jakie są objawy świerzbu?
Podstawowym objawem świerzbu jest pewnością dokuczliwy świąd, który zwiększa się na skutek wzrostu temperatury ciała. Dlatego też może utrudniać sen, uniemożliwiać wypoczynek nocny, co z kolei jest przyczyną rozdrażnienia i zmęczenia chorej osoby. Zmiany skórne towarzyszące świerzbowi zazwyczaj występują na nadgarstkach, bocznych powierzchniach palców rąk, tułowia, pępka, pasa, w zgięciach stawowych i w okolicy brodawek sutkowych. U mężczyzn zmiany skórne występują także na okolicy narządów płciowych (prącie i worek mosznowy), a u kobiet także w okolicy krocza. W przypadku zarażenia dzieci objawy pojawiają się na skórze dłoni i stóp.
Charakterystyczne zmiany dotyczą takich zjawisk, jak np.:
- Nory świerzbowe w formie kilkumilimetrowych korytarzyków w naskórku. Występują na bocznych powierzchniach palców, w ładach skórnych oraz na pośladkach.
- Rozsiane grudki, nadżerki, strupki po drapaniu. Zmiany widoczne są przede wszystkim między przestrzenią łopatek, na głowie, na podeszwach stóp i powierzchni rąk.
- Przeczosy skórne, czyli ubytki w skórze o podłużnym kształcie, które występują na skutek zadrapania naskórka wzdłuż linii podskórnego tunelu, jaki wykonuje samica świerzbowca.
- Zgrubienia i rogowacenia zakażonego naskórka.
U dorosłych zmiany skórne występują w większości przypadków na głowie, dłoniach, stopach i plecach. Na pozostałe części ciała choroba przedostaje się poprzez drapanie zmian. Drapanie prowadzi do naruszenia ciągłości powłok skórnych i daje świetne warunki do powstawania zakażenia bakteryjnego oraz szerzenia się choroby.
Na czym polega diagnostyka świerzbu?
Diagnostyka świerzbu jest możliwa dzięki wywiadowi medycznego oraz obrazowi klinicznemu z oceną naskórka. Zmiany na skórze są zazwyczaj bardzo charakterystyczne, dlatego lekarz może łatwo rozpoznać chorobę. W celu potwierdzenia zakażenia, lekarz może także zlecić wykonanie testu zeskrobin naskórka pod mikroskopem. Dzięki temu udaje się zobaczyć pasożyty w zeskrobinach naskórka.
Jak przebiega leczenie świerzbu?
Powodzenie terapii i szanse na wyleczenie są uzależnione przede wszystkim od szybkości postawionej diagnozy i wdrożonej terapii. W przypadku zauważenia na skórze pierwszych oznak świerzbu należy więc jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
W przypadku dorosłych i dzieci wprowadza się leki farmakologiczne przeciwko świerzbowi. Występują w formie płynów, szamponów, kremów lub maści. Leki należy aplikować po kąpieli trwającej nie dłużej niż 10 minut. Pomaga to w usprawnieniu przenikania leku do naskórka. Preparaty nakłada się na całą powierzchnię skóry, pomijając głowę.
Lekiem, który stosuje się w pierwszej kolejności, jest permytrycyna, czyli krem o stężeniu 5%. Wyróżnia się dużą skutecznością i bezpieczeństwem, dlatego może być stosowany również u dzieci od 1 miesiąca życia. Równie popularna jest maść siarkowa o stężeniu 6 – 10%.
Chory poddany leczeniu na świerzb przestaje zarażać po 1 – 2 dobach właściwej terapii. Podstawową zasadą jest jednak objęcie leczeniem wszystkich członków rodziny i partnerów seksualnych w jednym czasie – nawet jeśli nie stwierdza się u nich objawów zakażenia. W większości przypadków świerzb łatwo poddaje się leczeniu, ale należy pamiętać, że nieleczony może trwać bardzo długo.
Po zakończonym leczeniu na skórze Pacjenta może wciąż utrzymywać się dolegliwy świąd, który utrzymuje się nawet do kilkunastu tygodni po terapii. W takim przypadku zalecane są wszelkiego rodzaju emolienty i leki antyhistaminowe. Rezultaty leczenia zależą też od odpowiedniej profilaktyki. Świerzbowce mogą przetrwać poza skórą nawet kilka dni. Dlatego też tak ważne jest, aby odpowiednio wcześnie przerwać szerzenie się zakażenia i wyprać wszystkie ubrania oraz pościel w temperaturze >60oC.
Na czym polega leczenie świerzbu norweskiego?
Świerzb norweski znacznie trudniej reaguje na leczenie. Tradycyjne metody zwykle okazują się nieskuteczne, dlatego lekarze zwykle zalecają bardziej intensywną terapię. Przed kuracją Pacjenci muszą wziąć gorącą kąpiel, aby zmiękczyć nawarstwione łuski, lub też zastosować środki zmiękczające zrogowaciałą warstwę naskórka.
Po zakończonym leczeniu właściwym specjaliści zalecają stosowanie maści siarkowej przez kilka dni oraz wykonanie po 7 dniach badania zeskrobin naskórka. Następnie, tak jak w przypadku innych odmian świerzbu, trzeba wyprać i zdezynfekować wszystkie przedmioty, z którymi miał styczność zakażony.
Jak leczyć świerzb domowymi sposobami?
Proces leczenia farmakologicznego świerzbu można także wspomóc domowymi sposobami. Skuteczne okazują się różne olejki, np. lawendowy lub cynamonowy, które należy dodać do kąpieli lub po wymieszaniu z wodą i miodem wysmarować nimi dotknięte świerzbem okolice ciała. Zmiany wywołane przez jęczmień można też przemyć naparami na bazie tymianku, wrotycza, czy też kminku zwyczajnego.
Jakie są możliwe powikłania po świerzbie?
Powikłania po świerzbie występują bardzo rzadko. W przypadku tego schorzenia najgroźniejszy jest brak wczesnego rozpoznania, ponieważ wraz z rozwojem zakażenia zmiany skórne mogą ulegać nasilaniu i prowadzić do wtórnych zakażeń bakteryjnych. Im szybciej wdrożone leczenie, tym mniejsze jest więc ryzyko powikłań, które mogą obejmować zmiany guzkowe, reakcje alergiczne oraz miejscowe podrażnienia skóry.
Jak uniknąć zakażenia świerzbem?
Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, należy przede wszystkim:
- Często zmieniać odzież, pościel i ręczniki,
- Prać ubrania oraz bieliznę w wysokich temperaturach i nie stosować ich ponownie przez 2 tygodnie,
- Unikać korzystania z tej samej odzieży, obuwia, ręczników, co osoby zakażone i pozostali członkowie rodziny,
- Dokładnie odkurzać różne zakamarki oraz tapicerki i dywany,
- Często myć i dezynfekować ręce,
- Przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej,
- Stosować klapki pod prysznicem i w innych miejscach, gdzie stąpa się bosą stopą,
Świerzb to schorzenie, którym niestety bardzo łatwo można się zarazić, dlatego bezwzględnie należy zwracać uwagę na prewencję i przestrzeganie zaleceń lekarza.
