Potówki – Przyczyny i leczenie potówek u dzieci i dorosłych

Potówki stanowią powszechny problem skórny, który dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Mogą wywoływać dyskomfort, swędzenie i nieestetyczne zmiany na skórze. Jak sama nazwa wskazuje, potówki pojawiają się w wyniku zablokowania gruczołów potowych, co prowadzi do trudności w regulacji temperatury ciała i nadmiernego pocenia. Choć potówki zazwyczaj nie są groźne dla zdrowia, mogą znacząco obniżać jakość życia, zwłaszcza gdy występują u małych dzieci. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu schorzeniu, jego przyczynom, objawom, metodom zapobiegania i dostępnym formom leczenia. Sprawdzimy, jak radzić sobie z potówkami, aby cieszyć się zdrową i gładką skórą.

Czym są i jak wyglądają potówki u dzieci  i dorosłych?

Potówki to schorzenie skórne, które może wystąpić u osób w każdym wieku. Są to drobne, białawe, krostkowe zmiany skórne, wypełnione płynem, o średnicy 1-2 mm. Powstają w wyniku przegrzania organizmu oraz zatrzymania wydzielania potu i sebum, co prowadzi do podrażnienia skóry i pojawiania się charakterystycznych wykwitów. Choć potówki nie są groźne dla zdrowia, mogą być uciążliwe i powodować silne swędzenie zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Krostki zlokalizowane są najczęściej w okolicy pleców, brzucha, pachwin, klatki piersiowej i pod pieluszką u niemowląt.

U dzieci potówki występują szczególnie często, ze względu na delikatność i wrażliwość młodej skóry. Skłonność do występowania potówek u maluchów może być związana z niedojrzałością gruczołów potowych, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie mechanizmu termoregulacji. Małe dzieci łatwo przegrzać, co bezpośrednio przyczynia się do powstania potówek, a drugą częstą przyczyną są sztuczne, nieoddychające tkaniny, z których wykonane są niemowlęce ubranka, pampersy, śpiworki czy kocyki.

Potówki u dorosłych potówki są najczęściej związane z podobnymi czynnikami, m.in. zaburzeniami termoregulacji np. w wyniku nierównowagi hormonalnej lub przetworzonej diety, noszeniem sztucznej odzieży, przegrzaniem lub stosowaniem nieodpowiednich kosmetyków. Inne możliwe przyczyny potówek u osób dorosłych to cukrzyca, choroby tarczycy, menopauza, choroby nowotworowe, wysoka gorączka i otyłość.

Rodzaje potówek

W zależności od głębokości, na jakiej występuje zablokowanie gruczołów potowych, wyróżniamy kilka rodzajów potówek:

• potówki zwykłe — są to najbardziej powszechne i najłagodniejsze, powierzchowne zmiany w górnej warstwie naskórka, które manifestują się przezroczystymi, malutkimi pęcherzykami, wypełnionymi krystalicznym płynem. Zmiany zazwyczaj nie powodują swędzenia, pieczenia ani bolesności. Są dość nietrwałe i łatwo pękają, pozostawiając na skórze wilgotne, małe plamki. Przyczyną powstawania tego rodzaju potówek jest zablokowanie drobnych gruczołów potowych na zewnętrznej powierzchni skóry. Najczęściej występują na obszarach, które są szczególnie podatne na pocenie się, takich jak twarz, szyja, klatka piersiowa, plecy i okolice pach;
• potówki czerwone — powstają w wyniku zablokowania gruczołów wyprowadzających, jednak w nieco głębszych warstwach skóry niż potówki zwykłe. Objawiają się jako czerwone, grudkowate zmiany skórne, które mogą być bolesne, swędzące, lub powodować uczucie pieczenia. Potówki czerwone mogą utrzymywać się dłużej niż potówki zwykłe. Mogą być przewlekłe, szczególnie gdy wystawione są na długotrwałe działanie czynników wywołujących. Najczęściej pojawiają się na tułowiu, karku, twarzy i w pachwinach;
• potówki głębokie — to najrzadziej spotykany, ale najbardziej uciążliwy typ potówek. Powstają głęboko w skórze, w wyniku uszkodzenia przewodu wyprowadzającego gruczołu potowego. Charakteryzują się twardymi, bolesnymi guzkami o białym zabarwieniu i średnicy 1-3 mm. Mogą być wynikiem przewlekłych lub nawracających potówek czerwonych. Najczęściej spotykane są w klimacie tropikalnym. Pojawieniu się potówek głębokich często towarzyszy rozwijający się stan zapalny oraz zahamowanie wydzielania potu.

Bez względu na posiadany rodzaj potówek, warto skonsultować problem z dermatologiem. Nieleczone potówki mogą wywoływać silny świąd, a rozdrapywanie zawartości pęcherzyków może spowodować zakażenie bakteryjne.

Jak odróżnić potówki od innych zmian i chorób skóry?

Różnicowanie potówek od innych, podobnych jednostek chorobowych, może być wyzwaniem, zwłaszcza dla osoby bez specjalistycznej wiedzy medycznej. Istnieje kilka schorzeń skórnych, które mogą przypominać potówki i być z nimi mylone:

• trądzik niemowlęcy — to łagodne, czerwone wypryski skórne (krostki, pryszcze, grudki), które pojawiają się z powodu wpływu hormonów matki na gruczoły łojowe dziecka. Trądzik niemowlęcy lokalizuje się głównie na twarzy, w okolicach czoła, nosa i policzków, podczas gdy potówki pojawiają się w miejscach, gdzie skóra jest przegrzewana;
• pokrzywka — to reakcja alergiczna skóry, która manifestuje się jako wysypka z czerwonymi, obrzękniętymi plamami i swędzeniem. Zmiany mogą być duże, przypominać odgraniczone od reszty skóry plamy lub małe, nieregularne bąble. Towarzyszy im silny świąd. Pokrzywka pojawia się nagle, po kontakcie z alergenem i utrzymuje się od kilku godzin do kilku dni;
• zapalenie mieszków włosowych — są to zaczerwienione, opuchnięte, bolesne krostki lub ropne grudki, powstałe wokół mieszków włosowych. Ich przyczyną jest niewłaściwa pielęgnacja skóry lub nadkażenie mieszków włosowych podczas działań kosmetycznych. Zapalenie mieszków może występować w dowolnym miejscu na skórze pokrytej włosami np. na  owłosionej skórze głowy, twarzy, klatce piersiowej, plecach, ramionach, czy okolicach bikini;
• wyprysk atopowy — znany również jako atopowe zapalenie skóry (AZS), jest przewlekłą, alergiczną i zapalną chorobą skóry, która ma podłoże genetyczne i jest związana z nieprawidłowymi reakcjami immunologicznymi organizmu. Objawia się suchością, swędzeniem i zaczerwienieniem skóry oraz charakterystycznymi łuskami, pęcherzykami i strupami. Wyprysk atopowy najczęściej pojawia się w okolicy szyi, twarzy, kończyn i tułowia.

Aby precyzyjnie zdiagnozować występujące zmiany skórne i odróżnić potówki od innych schorzeń, niezbędna jest konsultacja z dermatologiem. Lekarz na podstawie dokładnego badania skóry, wywiadu medycznego i ewentualnych badań dodatkowych, będzie w stanie postawić właściwą diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie.

Przyczyny powstawania potówek

Potówki, znane również jako miliaria, to schorzenie skóry spowodowane przegrzaniem skóry oraz zablokowaniem gruczołów potowych. Istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do powstawania potówek u dzieci i dorosłych:

• nadmierna produkcja potu,
• noszenie ubrań, które są zbyt ciasne i przylegające do ciała lub wykonane ze sztucznych tkanin, nieprzepuszczających powietrza,
• długotrwałe przebywanie w gorących i wilgotnych warunkach klimatycznych,
• intensywny, powtarzający się wysiłek fizyczny, połączony z nieodpowiednią higieną osobistą,
• powtarzające się pocieranie skóry,
• nadmierne opalanie i ekspozycja skóry na słońce,
• stosowanie nieodpowiednich kosmetyków, o ciężkiej konsystencji lub słabej jakości składzie,
• niedojrzałość gruczołów potowych u niemowląt i noworodków,
• zaburzenia hormonalne, m.in. menopauza, niedoczynność tarczycy,
• cukrzyca, otyłość,
• choroby nowotworowe,
• stresujący tryb życia, wysoko przetworzona dieta.

Jak wygląda leczenie potówek u dzieci i dorosłych?

Leczenie potówek ma na celu złagodzenie objawów, redukcję dyskomfortu skórnego i zapobieganie nawrotom. Potówki najczęściej nie pociągają za sobą poważnych powikłań i nie wymagają stosowania leków.

Główną strategią w walce ze zwykłymi potówkami jest wykluczenie czynników, które je wywołały. W przypadku niemowląt zaleca się unikanie przegrzanych i wilgotnych środowisk, noszenie przewiewnej odzieży, wykonanej z naturalnych, oddychających tworzyw, adekwatnie do warunków pogodowych. Należy zwrócić uwagę, aby wybierane stroje nie uciskały skóry dziecka, nie powodowały podrażnień, ani nie były zbyt grube. Temperaturę ciała najlepiej sprawdzać na karku maluszka — jeśli jest ciepły, nie warto zakładać kolejnego okrycia. Wbrew pozorom, poza okresem silnych mrozów nie ma konieczności wkładania niemowlęciu czapeczki. Temperatura w pomieszczeniu powinna oscylować między 20-23 stopni, co zapewni komfortowe samopoczucie zarówno dorosłym, jak i najmłodszemu członkowi rodziny. Konieczne jest częste zmienianie pieluszki i każdorazowe przemywanie obszaru pokrytego krostkami wacikiem nasączonym przegotowaną, ostudzoną wodą.

Drugim kluczowym elementem walki z potówkami jest prawidłowa higiena skóry. Regularne, delikatne mycie ciała letnią wodą i łagodnym, przebadanym dermatologicznie płynem pomoże w utrzymaniu czystości skóry i redukcji potówek. W czasie upałów można przemywać spoconą skórę nawet kilka razy dziennie. W razie silnych dolegliwości wskazana jest krótka kąpiel z dodatkiem nadmanganianu potasu lub krochmalu o działaniu łagodzącym. U niemowląt i małych dzieci należy ograniczyć stosowanie oliwek, które zatykają gruczoły potowe.

Na skórę pokrytą potówkami warto nakładać kremy i maści zawierające w składzie cynk o działaniu wysuszającym, aloes zmniejszający swędzenie i podrażnienia oraz mentol. W przypadku silnego świądu lekarz może zalecić leki przeciwhistaminowe, które pomagają złagodzić swędzenie i uczucie dyskomfortu.

Należy unikać substancji chemicznych i kosmetyków, które mogą podrażniać skórę i zatkać pory. Niewskazane są tłuste kremy o gęstej konsystencji, które utrudniają skórze oddychanie. Kąpiele powinny być raczej chłodne, aby nie zaogniać zmian.

Chociaż najczęściej potówki znikają samoistnie, w przypadku nasilonych objawów lub braku poprawy po zastosowaniu domowych metod, zaleca się wizytę u dermatologa. Lekarz może przepisać leki miejscowe, kortykosteroidy lub antybiotyki w zależności od stopnia zaawansowania zmian skórnych. Konsultacja i specjalistyczne leczenie jest konieczne, zwłaszcza gdy pęcherzyki zostaną rozdrapane, zanieczyszczone i wda się zakażenie bakteryjne.