Rumień zakaźny — tajemnicze zmiany skórne u dzieci

Kiedy na skórze dziecka pojawią się dziwne, różowe plamy, zawsze budzi to niepokój u rodziców. Jednym z takich przypadków jest rumień zakaźny, nazywany także „piątą chorobą”. Chociaż wykwity mogą wydawać się tajemnicze, to w rzeczywistości schorzenie jest stosunkowo powszechne u dzieci, pojawia się także u dorosłych. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się bliżej tej chorobie, objawom, przyczynom oraz możliwym zabiegom i leczeniu.

Czym jest rumień zakaźny?

Rumień zakaźny, znany również jako erythema infectiosum, jest wirusową chorobą skórną, która najczęściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Wywołuje ją parwowirus B19, należący do rodziny Parvoviridae, który jest częstym patogenem u ludzi. Ten wirus DNA ma zdolność do namnażania się w komórkach prekursorowych erytrocytów (czerwonych krwinek).

Stosowana niekiedy nazwa „piąta choroba” wzięła się z listy tradycyjnych wykwitów skórnych u dzieci. Rumień zakaźny znajdował się właśnie na 5. miejscu tego wykazu. Obecnie ta numeracja jest rzadko używana.

Jak można zarazić się rumieniem?

B19 przenosi się drogą kropelkową, poprzez kontakt z wydzielinami z nosa i gardła osoby chorej lub zakażonej bezobjawowo. Można także zarazić się przez transfuzję krwi i preparatów krwiopochodnych, a także przez łożysko od matki do płodu. Okres wylęgania się wirusa  wynosi od 4 do 14 dni.

Osoba chora może zarażać inne w okresie przed pojawieniem się charakterystycznej wysypki, kiedy występują niespecyficzne objawy ogólne, takie jak gorączka, ból głowy, ból gardła czy bóle mięśni i stawów. Po wystąpieniu wysypki zakaźność znacznie spada. Zakażenie parwowirusem B19 daje trwałą odporność i nie powtarza się.

Objawy rumienia zakaźnego

Rumień zakaźny przebiega w trzech fazach:

• Pierwsza faza, trwająca od kilku do kilkunastu dni, to okres bezobjawowy lub z niespecyficznymi objawami ogólnymi, takimi jak gorączka, ból głowy, ból gardła czy bóle mięśni i stawów. Dlatego rumień na początku bywa mylony ze zwykłą infekcją dróg oddechowych.
• Druga faza to pojawienie się charakterystycznej wysypki na twarzy i ciele. To właśnie ten aspekt choroby często budzi zaniepokojenie u rodziców. Zmiany na twarzy mają kształt skrzydeł motyla lub przypominają plamy po spoliczkowaniu i są czerwonofiołkowe. Zazwyczaj nie sprawiają dziecku żadnych dolegliwości. Nos i broda pozostają niezajęte. Wysypka na ciele ma postać drobnych plamek lub grudek, które układają się girlandowato lub siateczkowato. Chory odczuwa swędzenie lub ból. Wykwit może ustępować i nawracać pod wpływem bodźców termicznych (np. gorącej kąpieli) lub emocjonalnych (np. stresu). Objawy utrzymują się od kilku dni do kilku tygodni.
• Trzecia faza to ustępowanie wysypki i powrót do zdrowia. Może być poprzedzona przejściowym zmniejszeniem liczby erytrocytów (czerwonych krwinek) we krwi, co objawia się bladością skóry i błon śluzowych, osłabieniem i zmęczeniem.

Rumień zakaźny ma właściwość przenoszenia się z osoby na osobę, należy więc uważać na kontakt z innymi, a zwłaszcza z kobietami w ciąży, które mogą być bardziej podatne na wirusa parwowirus B19 oraz z dziećmi.

Rumień zakaźny — diagnoza

Diagnoza rumienia zakaźnego opiera się na charakterystycznych objawach klinicznych oraz na badaniach krwi, które mogą wykazać obecność przeciwciał przeciwko parwowirusowi B19. W większości przypadków sam przebieg choroby jest stosunkowo łagodny i nie wymaga specjalnego leczenia. Objawy takie jak gorączka i bóle głowy mogą być łagodzone lekami przeciwbólowymi i przeciwgorączkowymi pod nadzorem lekarza.

Niemniej, jednak jeśli jesteś rodzicem i podejrzewasz, że Twoje dziecko może mieć rumień zakaźny, zawsze warto skonsultować się ze specjalistą, aby potwierdzić diagnozę i uzyskać zalecenia dotyczące postępowania.

Leczenie rumienia zakaźnego

Rumień zakaźny jest chorobą samoograniczającą się, co oznacza, że nie wymaga leczenia przyczynowego i ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni do dwóch tygodni. Większość dzieci nie wymaga hospitalizacji ani specjalistycznego leczenia, tym bardziej, że nie ma skutecznych leków przeciwwirusowych. Nie powstała także szczepionka przeciwko parwowirusowi B19. Leczenie polega na łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom.

W przypadku gorączki, bólu głowy, bólu gardła czy bólów mięśni i stawów można, pod nadzorem lekarza, stosować leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, np. paracetamol lub ibuprofen. Należy unikać podawania dzieciom kwasu acetylosalicylowego (aspiryny), ponieważ może wywołać groźne powikłanie, jakim jest zespół Reye’a.

W celu zmniejszenia dolegliwości związanych z wysypką można stosować maści lub kremy łagodzące, np. z witaminą A i E, alantoiną lub pantenolem. Warto zasięgnąć rady lekarza, ponieważ w leczeniu chorób wirusowych, takich jak rumień, nieskuteczne są specyfiki z antybiotykiem. Przydatne są także okłady z wody z octem lub rumiankiem. Należy unikać drażniących kosmetyków, perfum czy detergentów. Konieczna jest także ochrona skóry przed słońcem i nadmiernym przegrzaniem.

Jeśli dodatkowo u chorego stwierdzono niedokrwistość, wskazane jest podawanie preparatów żelaza lub witaminy B12 i kwasu foliowego. W ciężkich przypadkach może być konieczna transfuzja krwi lub preparatów krwiopochodnych.

Zapobieganie rumieniowi zakaźnemu

Ponieważ erythema infectiosum jest chorobą zakaźną, warto podjąć pewne środki ostrożności, aby zapobiec jej rozprzestrzenianiu się. Należy do nich przede wszystkim ograniczenie kontaktu z osobami chorującymi lub zakażonymi bezobjawowo. Chorzy powinni pozostać w domu do ustąpienia wysypki i unikać kontaktu z kobietami w ciąży, osobami z niedokrwistością hemolityczną lub zaburzeniami odporności.

Lekarze sformułowali najważniejsze wskazówki, które pomagają zapobiegać rozprzestrzenianiu się infekcji. Są to:

• Higiena rąk. Zachęć dziecko do częstego mycia rąk mydłem i wodą, szczególnie po kichnięciu lub kaszlu.
• Izolacja. Jeśli dziecko jest zarażone rumieniem zakaźnym, ogranicz jego kontakt z innymi dziećmi oraz z kobietami w ciąży i osobami o osłabionym układzie odpornościowym.
• Zachowaj szczególną ostrożność. Jeśli jesteś w ciąży lub masz osłabiony układ odpornościowy, unikaj kontaktu z dziećmi z objawami rumienia zakaźnego. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli masz obawy.
• Uważaj w okresie epidemii. Rumień zakaźny może występować w postaci epidemii w określonych regionach. W takim przypadku staraj się ograniczyć kontakt z dziećmi z obszaru zagrożonego chorobą.
• Edukacja i wiedza. Ważne jest, aby rodzice, nauczyciele i opiekunowie byli świadomi objawów rumienia zakaźnego i zrozumieli, jakie kroki należy podjąć w przypadku wystąpienia choroby u dziecka.

Nie ma szczepionki przeciwko parwowirusowi B19. Jednak osoby, które przebyły zakażenie, nabywają trwałą odporność i nie powinny się ponownie zarazić.

Rumień zakaźny u dorosłych

Chociaż rumień zakaźny jest częstszy u dzieci, dorosłe osoby również mogą odczuwać objawy, zwłaszcza jeśli wcześniej nie miały kontaktu z wirusem parwowirus B19. U starszych infekcja może przebiegać inaczej i wywołać inne objawy, takie jak bóle stawów i obrzęk.

Jeśli dorosła osoba podejrzewa, że ma rumień zakaźny, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w celu postawienia diagnozy i oceny stanu zdrowia. Leczenie w takiej sytuacji może być bardziej skomplikowane, zwłaszcza jeśli wystąpią powikłania.

Czy rumień zakaźny jest groźny?

W większości przypadków rumień zakaźny jest łagodny i rokowania są bardzo dobre. Jednak u niektórych osób, zwłaszcza kobiet w ciąży lub chorych z osłabionym układem odpornościowym istnieje ryzyko powikłań. Dlatego ważne jest monitorowanie stanu zdrowia dziecka i skonsultowanie się z lekarzem w przypadku jakichkolwiek obaw.

Najczęstsze powikłania to:

• Zapalenie stawów. Występuje głównie u dorosłych, zwłaszcza u kobiet. Objawia się bólem, obrzękiem i sztywnością stawów, najczęściej drobnych stawów kończyn. Zapalenie stawów jest przemijające i nie powoduje trwałego ich uszkodzenia.
• Anemia. Pojawia się u osób z wcześniej istniejącymi zaburzeniami krwiotwórczymi lub odpornościowymi, takimi jak niedokrwistość sierpowata, talasemia, niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, niedobór odporności komórkowej lub AIDS. Anemia jest spowodowana przez zahamowanie produkcji czerwonych krwinek przez wirus i objawia się bladością skóry i błon śluzowych, osłabieniem i zmęczeniem. Może być niebezpieczna dla życia i zdrowia i wymagać transfuzji krwi lub preparatów krwiopochodnych.
• Zakażenie wewnątrzmaciczne u kobiet w ciąży, które zarażają się parwowirusem B19 przez łożysko. Może doprowadzić do poronienia lub ciężkiej wewnątrzmacicznej niedokrwistości u płodu, powodującej uogólniony obrzęk (hydrops fetalis), niewydolność serca lub śmierć płodu. Zakażenie wewnątrzmaciczne jest szczególnie groźne w pierwszym trymestrze.

Rumień zakaźny a skóra i zdrowie ogólne

Rumień zakaźny jest chorobą, która może mieć wpływ na stan skóry i zdrowia ogólnego. Wysypka jest  nieestetyczna i nieprzyjemna, ale bywa także czynnikiem ryzyka wystąpienia innych chorób skórnych, takich jak egzema czy łuszczyca. Niedokrwistość natomiast to stan potencjalnie niebezpieczny dla życia i zdrowia, zwłaszcza u osób z wcześniej istniejącymi zaburzeniami krwiotwórczymi lub odpornościowymi.

Rumień zakaźny jest szczególnie groźny dla kobiet w ciąży. Dlatego w tym stanie należy unikać kontaktu z osobami chorującymi na „piątą chorobę” lub wykonać badanie na obecność przeciwciał przeciwko parwowirusowi B19. Jeśli kobieta w ciąży ulegnie zakażeniu, powinna być pod stałą opieką lekarza i wykonywać regularne badania USG i dopplerowskie płodu.

Schorzenie wywołuje niepokój u rodziców, ale zazwyczaj ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie. Warto jednak być świadomym objawów rumienia zakaźnego i podejmować odpowiednie środki ostrożności. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub obaw wskazana jest konsultacja z lekarzem, który udzieli profesjonalnych porad i wskazówek dotyczących opieki nad dzieckiem. Infekcja, choć może wydawać się tajemnicza, jest chorobą, którą można zrozumieć i zarządzać w sposób właściwy.